2023 İlk Çeyrek Bütçe Açığı: Ekonomik Kırılganlık ve Belirsizlikler
2023 yılının ilk çeyreğinde merkezi yönetim bütçesi 711 milyar lira açık verdi. Kamu harcamaları ve borç yükü, ekonomik istikrarı tehdit ediyor.
2023 İlk Çeyrek Bütçe Açığı: Ekonomik Kırılganlık ve Belirsizlikler
2023 yılının ilk çeyreğinde merkezi yönetim bütçesi 711 milyar lira açık verdi. Kamu harcamaları ve borç yükü, ekonomik istikrarı tehdit ediyor. Ekonomiyi rasyonel zemin üzerine oturtmak amacıyla iki yıla yakın süredir sıkı para politikası uygulanıyor. Ancak, kamu mali dengeleri sağlama konusunda yeterince mesafe alınamadı. Borçlanma, faiz yükü ve enflasyon gibi birçok parametre, kamu açıklarındaki büyüme ile doğrudan etkileniyor.
Yılın ilk çeyreğinde, merkezi yönetim bütçesi 711 milyar lira ile rekor düzeyde açık verdi. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı verilere göre, mart ayında merkezi yönetim bütçe harcamaları geçen yılın aynı ayına oranla yüzde 48,3 artışla 1 trilyon 27,7 milyar liraya ulaştı. Bütçe gelirleri ise yüzde 58,4 artışla 766,3 milyar lirada kaldı ve bir ayda 261,5 milyar lira açık verildi.
Artan Faiz Yükü ve Bütçe Harcamaları
Mart ayında faiz dışı bütçe harcamaları yüzde 40,2 artışla 866,5 milyar lira olurken, faiz ödemeleri yüzde 116,3’lük bir artışla 161,2 milyar lirayı buldu. Devletin görevleri gereği tüm alanlara yaptığı harcamanın yaklaşık beşte biri kadar bir kaynağı faiz yuttu. Faiz dışı bütçe dengesi ise 100,2 milyar lira açık verdi.
Ocak-mart dönemi itibarıyla bütçe harcamaları yüzde 45 artışla 3 trilyon 117,6 milyar ve bütçe gelirleri yüzde 47 artışla 2 trilyon 406,8 milyar lira oldu. İlk çeyrekte bütçe açığı yüzde 38,4 büyüyerek 710,8 milyar liraya ulaştı. Üç ayda elde edilen bütçe gelirleri ile toplam bütçe giderlerinin ancak yüzde 77,2’si karşılanabildi.
Kamu Harcamalarının Dağılımı
Ocak-mart dönemindeki bütçe giderlerinin 2 trilyon 653,6 milyar lirasını geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 39,7 artan faiz dışı harcamalar oluşturdu. Aynı dönemde 463,9 milyar liralık faiz ödendi. Faiz ödemeleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 85,2 ile hızlı bir artış kaydetti. Toplam bütçe giderleri içinde faizin geçen yıl ilk üç ayda yüzde 11,6 olan payı bu yıl yüzde 14,9’a ulaştı.
Faiz giderinin vergi gelirine oranı da yüzde 18,6’dan yüzde 22,9’a çıktı. Geçen yıl ocak-mart döneminde 263 milyar TL olan faiz dışı açık bu yıl aynı dönemde 246,9 milyar liraya geriledi. Ancak, faiz giderlerindeki hızlı artış bütçe açığındaki büyümede etkili oldu.
Personel Giderleri ve Sosyal Güvenlik
Kamu çalışanlarının üç aylık personel gideri yüzde 38,6 artışla 920,7 milyar liraya ulaştı. Kamu personeli için yapılan sosyal güvenlik kurumu devlet primi ödemeleri de üç ayda yüzde 36,8 artışla 111,5 milyar lira oldu. Böylece üç aylık toplam personel gideri 1 trilyon 32,2 milyar lira olarak gerçekleşti.
Ancak, primler de dahil toplam personel giderinin bütçe harcamaları içinde geçen yıl ilk çeyrekte yüzde 35,7 olan payı bu yıl yüzde 33,1’e; bütçe vergi gelirlerine oranı da yüzde 55,5’ten yüzde 51’e geriledi. Bu durum, kamu harcamalarının sürdürülebilirliği açısından önemli bir gösterge olarak değerlendiriliyor.
Ekonomik Güven ve Bütçe Açığı
Bütçe açığının ekonomik etkileri arasında artan borç yükü öne çıkıyor. Açık büyümeye devam ettikçe borç yükü de artıyor. Açığı kapatmak için sürekli borçlanmaya ihtiyaç duyan devletin sırtına giderek daha yüksek faiz yükü biniyor. Bu durum, mali istikrarsızlık sarmalına neden oluyor.
Biriken borç yükü, gelecek nesiller üzerinde de baskı yaratıyor. Bütçe açıklarının bir diğer olumsuz sonucu da enflasyon. Açığı borçla finanse etme yöntemi, ekonomideki para arzını artırıyor. Artan para arzı ile para biriminin değeri düştüğü için fiyatlar yükseliyor. Bu da bireylerin satın alma gücünü aşındırıyor ve ekonomik istikrarı zorlaştırıyor.
2025-2027 Orta Vadeli Program
Mart sonu itibarıyla son bir yılda bütçe harcamaları 11 trilyon 743,9 milyar, bütçe gelirleri 9 trilyon 440,4 milyar ve bütçe açığı 2 trilyon 303,5 milyar lira olarak gerçekleşti. 2025-2027 Orta Vadeli Program’da (OVP), bu yılın tümünde 1 trilyon 930,7 milyar lira düzeyinde bir merkezi yönetim bütçe açığı öngörülüyor.
Son bir yılda 1 trilyon 483,9 milyar liralık faiz ödendi. 10 trilyon 260 milyar lira tutarında faiz dışı harcama gerçekleştirildi. Faiz dışı denge 819,6 milyar lira açık verdi. Bu durum, kamu maliyesinin sürdürülebilirliği açısından önemli bir risk oluşturuyor.
